Boşanmada Nafaka Nasıl Belirlenir ?

Boşanma davalarının müşterek çocukların velayeti, maddi ve manevi tazminat ödemeleri, ortak malların paylaşımı, ziynet eşyalarının teslimi gibi sonuçlarından bir tanesi de taraflardan birinin karşı tarafa nafaka ödemesine karar verilmesidir. Mahkeme taraflardan birinin boşanmada nafaka talebinin varlığı halinde şartları değerlendirerek talebi uygun görürse nafakaya ilişkin ödemeyi hüküm altına alır.

Boşanmada Nafaka Çeşitleri

Boşanmada nafaka çeşitlerinden başlamak gerekirse: boşanma davalarında tedbir nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası adı altında üç çeşit nafaka söz konusudur. Bunlardan tedbir nafakası boşanma davası devam ederken tedbir amaçlı olarak hüküm altına alınan nafakadır. Bazen boşanma davalarının sonuçlanması seneleri bulabilmektedir. Bu esnada tarafların fiilen ortak yaşamı sona erdirmiş olmaları ve taraflardan birinin ekonomik gelirinin olmaması halinde ve talep halinde hakim tedbiren dava sonuçlanıncaya kadar nafaka ödenmesine karar verebilir.

Yoksulluk nafakası ise boşanma ile birlikte büyük oranda ekonomik kayıp yaşayacak olan ve başkaca geliri olmadığından yoksulluğa düşecek olan tarafa boşanma hükmüyle birlikte ödenmesi kararlaştırılan nafakadır. Yoksulluk nafakası herhangi bir süreyle bağlı olmaksızın aylık periyotlar halinde ödenecek miktarı mahkeme tarafından tespit edilerek hüküm altına alınır.

Boşanmanın sonuçlarından bir tanesi olan iştirak nafakası ise müşterek çocuğun velayeti kendisine bırakılan eşe diğer eşin gerçekleştirecek ekonomik katkıyı ifade etmektedir. Mahkeme müşterek çocuğun velayetini eşlerden birine bırakırken diğer eşi de aylık belli bir miktarda iştirak nafakasını çocuğun masraflarının karşılanması için ödemekle yükümlü kılabilir. İştirak nafakası çocuk 18 yaşını doldurduğunda kendiliğinden sona erer.

Bir de boşanma davalarıyla ilgili olmasa da genel olarak aile mahkemelerinin görev alanına giren nafaka türü olan yardım nafakası söz konusudur. Bu nafakada kişilerin yakın aile bireyleri üzerindeki bakım yükümlülüğünden kaynaklanan bir nafaka türüdür. Örneğin 18 yaşını dolduran çocuğun anne veya babasından talep edebileceği veya ekonomik olarak zor durumda olan, yoksulluğa düşen kişinin kardeşinden talep edebileceği nafakaya önlem nafakası denilmektedir.

Tarafların Kusur Durumu

Boşanma davalarında örneğin tazminat ödemeleri ile ilgili olarak tarafların kusur durumları önemlidir. Maddi ve manevi tazminat ödemelerinde kusursuz olan daha daha az kusurlu olan taraf karşı taraftan tazminat talep edebilir. Burada kusura bakılmasının sebebi tazminatın meydana gelen zararın telafi edilmesi amacından ileri gelmektedir.

Ancak boşanmada nafaka konusunda gelirsek, nafaka ödemeleri hususunda mahkeme tarafların kusur durumlarına bakmamaktadır. Zira nafakanın amacı meydana gelen zararın telafisi değil boşanma sonrasında meydana gelebilecek ekonomik mağduriyetlerin önlenmesi arzusudur. Nafaka ödemelerinde daha az kusurlu tarafın daha çok kusurlu olan tarafa nafaka ödemesine karar verilebilmektedir. Nafaka ödemelerinde kıstas alınan husus tarafların sosyal ve ekonomik durumlarıdır.

Sosyal ve Ekonomik Durum Araştırması

Mahkeme boşanma davasının ikamesi ile birlikte tarafların sosyal ve ekonomik durumları hakkında re’sen araştırma yapar. Bu araştırma kolluk güçleri vasıtasıyla gerçekleştirilir. Kolluk güçleri hazırladıkları raporda tarafın mevcut ekonomik durumunu, çalışıp çalışmadığını, aylık kazancını, birlikte yaşamakta olduğu kişileri, bu kişilerin maaşlarını, aylık giderlerini tespit ederler. Bunun haricinde mahkeme tarafın Sgk kayıtlarını, araç, tapu gibi menkul ve gayrimenkul varlıklarını ilgili kamu idarelerinden sorar.

Hazırlanan sosyal ve ekonomik durum araştırmalarına göre mahkeme boşanma sonrası ekonomik olarak zor duruma düşecek olan tarafı tespit eder ve diğer tarafın geliriyle orantılı bir şekilde nafaka miktarını belirler. Nafaka ödemesine karar verilen tarafın ekonomik seviyesi yükseldikçe ödemesine karar verilen nafaka miktarı da artmaktadır. Müşterek çocukların giderlerine katılım konusunda da iştirak nafakasının miktarı aynı verilere dayanılarak tespit edilir.

Nafakanın Tahsili ve İcraya Şikayet Prosedürü

Mahkeme tarafından hüküm altına alınan nafakanın ödenmemesi halinde icra takibi başlatılması mümkündür. Nafaka alacakları bakımından icra ve iflas kanunu nafaka alacaklısına diğer alacaklılara nazaran icra hukukunun pek çok alanında pozitif ayrıcalık tanımakta ve nafakanın tahsili için öncelik tanımaktadır.

Ayrıca nafakanın ödenmemesi halinde nafaka alacaklısı, borçlunun tazyik hapsine çarptırılması için icra ceza mahkemesine şikayette bulunabilir. Bu şikayet 3 aylık hak düşürücü süreye tabidir. Şikayet neticesinde icra ceza hakimi nafaka borçlusunu dinler ve son üç aylık nafakanın ödenmemiş olduğunu tespit etmesi halinde tazyik hapsine karar verebilir. Borçlu nafakayı ödemekle tazyik hapsinden kurtulur ancak takip eden ayların nafakalarının ödenmemesi halinde alacaklı yeniden şikayette bulunabilir.

Nafakanın Artırılması veya Azaltılması

Boşanma davasında karar altına alınan nafaka miktarının değişen şartlara göre uyarlanması yani arttırılması veya azaltılması mümkündür. Ancak mahkeme bunu re’sen kendisi gerçekleştirmek, tarafların bu hususta aile mahkemesinden talepte bulunması gerekir. Nafaka alacaklısı boşanma davasındaki şartların değiştiği, nafakanın kendisine artık yetmediği, ekonomik durumunun daha da bozulduğu ya da nafaka borçlusunun ekonomik durumunun daha iyi hale geldiği gibi gerekçelerle nafakanın arttırılmasını talep edebilir.

Nafaka borçlusu da tam tersi şekilde nafaka alacaklısının gelir elde etmeye başladığı, ekonomik durumunun düzeldiği ya da kendisinin ekonomik durumunun bozulduğu, nafakayı ödemeyemez hale geldiği gibi gerekçelerle nafakanın azaltılmasına ya da nafakanın sona erdirilmesine karar verilmesini talep edebilir.

Nafakanın Sona Ermesi

Kural olarak nafaka süresiz olarak hüküm altına alınır. Normal şartlar, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarında değişiklik olmaması halinde nafaka ödemesi ilanihaye devam eder. Bu konuda nafakanın belirli bir süre ile sınırlandırılabilmesi konusunda hakime takdir yetkisi verilmesi gerektiği hususunda hukuk camiasında da talepler ve tartışmalar mevcuttur ancak mevcut yasal düzenleme kapsamında nafaka süresiz olarak karara bağlanmaktadır.

Ancak bazı şartlarda nafaka sona erebilmektedir. Örneğin lehine nafaka ödenmesine karar verilen tarafın başka bir kişiyle evlenmesi halinde nafaka kendiliğinden sona erecektir. Nafaka yükümlüsünün veya nafaka alacaklısının ölmesi de nafaka yükümlülüğünü sona erdirir. Nafaka alacaklısının ekonomik durumunda iyileşme olması halinde nafaka yükümlüsünün açacağı dava ile nafakanın sona ermesi mümkündür.

İştirak nafakası ise nafaka yükümlüsünün ölmesi ya da velayet altındaki çocuğun ölmesi halinde sona ereceği gibi çocuğun 18 yaşını doldurması halinde de kendiliğinden sona erecektir. Müşterek çocuğun velayetinin değiştirilerek nafaka yükümlüsünün velayetine verilmesi halinde de iştirak nafaka kendiliğinden sona ermektedir.