Denetimli Serbestlik *2024 Denetimli Serbestlik Türleri

Denetimli serbestlik, yasaların suç kabul ettiği eylemleri işleyen kişilerin, yasada öngörülen koşulları taşıması durumunda, kanunda düzenlenen denetim süresi zarfında toplum ile ilişkisini, uyumunu ve bağını tekrar tesis edebilmesi gayesiyle belirli yükümlülükler ile salıverilmesidir. Denetimli serbestlik, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile hükme bağlanmıştır. Denetimli serbestliğin düzenleme altına alındığı işbu kanun, infaz yasası olarak da bilinmektedir.

0-6 Yaş Aralığında Çocuğu Olanlar ile 65 Yaş Üstü Hükümlüler

Denetimli serbestlik kurumu üzerinde de belirli değişiklikler getiren yeni af düzenlemesi kapsamında; 0 – 6 yaş arası çocuk sahibi ve 70 yaşını dolduran hükümlüler 30.3.2020’ye kadar işlemiş oldukları suçlar nedeniyle 4 sene süre ile denetimli serbestliğe tabidirler. Düzenleme öncesinde ise denetim süresi 2 yıl olarak uygulanmakta idi. Hükümlü 65 yaşını doldurmuş ve hastalık, malullük ya da kocama sebebiyle yalnız hayat sürme imkanını haiz değilse bu kurumdan yararlanabilir. Söz konusu hallerin resmi sağlık mercileri tarafından rapor ile belgelenmesi gerekir.

Koşullu Salıverme ve Denetimli Serbestlik

Şartlı tahliye bir diğer ismi ile koşullu salıverilme, sanığa hükmedilen hapis cezasının bir kısmını ceza infaz kurumunda iyi halli geçirdikten ve gereken şartları sağladıktan sonra cezasının kalan kısmını cezaevi dışında geçirmesidir. Şartlı tahliyede hesaplanacak süreler denetimli serbestlik için mühimdir. Bu halde, şartlı tahliyenin koşullarını ifade etmek isabetli olacaktır. Bu şartlar;

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilen hükümlünün iyi halli olması ve cezasının 30 yılını ceza infaz kurumunda infaz etmesi halinde koşullu salıverme imkanından faydalanabilir.
• Müebbet hapis cezasına mahkûm edilen hükümlünün iyi halli olması ve cezasının 24 yılını ceza infaz kurumunda infaz etmesi halinde koşullu salıverme imkanından faydalanabilir.
• Siyasi veya örgütlü suçlardan dolayı mahkûmiyet alan kişi, cezasının 3/4’ünü cezaevinde infaz ettikten sonra şartlı tahliye imkanından faydalanabilir.
• Yukarıda sıralanan durumların haricindeki tüm hapis cezası mahkumiyetlerinde cezasının 2/3’ünü cezaevinde iyi halli geçiren kişi koşullu salıverme imkanından istifade edebilir.

Denetimli Serbestlik ile İlgili Bilinmesi Gereken Önemli Hususlar

Ceza infaz kurumunda hakkında hükmedilen cezasını infaz eden her mahkûmun denetimli serbestlik kurumundan yararlanması mümkün değildir. Kişinin denetimliden yararlanabilmesi için suçun türü, ceza miktarı, cezanın ne kadarının infaz edildiği gibi konular önemlidir. Hükümlünün, serbestlik kurumundan istifa edebilmesi için öncelikle iyi halli olması şarttır. İyi halli olmaktan kasıt; hükümlü hakkında cezaevi yönetiminin gözlemleri neticesinde tuttukları müspet rapordur.

Ceza infaz kurumu yönetimi, kişi hakkında olumsuz bir rapor düzenler ise kişinin denetimli serbestlik kurumundan yararlanabilmesi mümkün değildir. Fakat, ceza evi yönetiminin düzenlediği raporun hatalı ve haksız olması de muhtemeldir. Hakkında hatalı veya haksız rapor düzenlenen mahkûmun, kendisi için hazırlanan rapora itiraz hakkı mevcuttur. İtiraz, bir dilekçe hazırlamak suretiyle infaz hakimliğine yöneltilir.

Denetimli serbestlik için aranan şartları karşılayan ve serbestlik kurumundan yararlanmak isteyen hükümlü, dilekçe hazırlamalıdır. Zira serbestlik kurumu, hükümlü hakkında kendiliğinden uygulanabilir değildir. Hükümlünün talebi esastır. Hukuki gerekçeleri net bir biçimde ihtiva eden dilekçenin infaz hakimliğine ibraz edilmesi gerekir. Kendisine ibraz edilen dilekçeyi kısa bir süre içinde değerlendirerek yanıtlayan infaz hakimliği; talebi yerinde bulduğu takdirde, başvuru sahibi hakkında denetimli serbestlik kararı verir.

Denetimli serbestlik sisteminden faydalanmak isteyen hükümlünün çocuk olması halinde, çocuğa hükmedilen cezanın 1/5’inin çocuk eğitim evinde tamamlanması ve şartlı tahliyesine 1 yıl kalmış olması şarttır.

Hakkında denetimli serbestlik kararı verilen hükümlü, denetim şartlarına tabi olacağını taahhüt ettiği takdirde tahliye edilir. Tahliye sonrasında, katlanmayı taahhüt ettiği yükümlülüklerine aykırı davrandığı takdirde infaz şekline son verilerek cezaevine sevki sağlanır.

• Serbestlik kurumundan yararlanan kişi, tahliye talebinin kabulü ve tahliyesini takip eden 5 gün içinde Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne müracaatla yükümlüdür. Başvuru ile birlikte kişi hakkında tedbire uygun bir program düzenlenir. Müdürlüğe başvuru şartını ihlal eden kişi cezaevine tekrar gönderilir.
• Hükümlü hakkında düzenlenen tedbir programı, mutlaka uyulması gereken ve aksi halde denetimli kurallarının ihlali nedeniyle ceza evine sevki gerektiren bir programdır. Bu bakımdan, programa bağlı kalmamakta iki kez ısrar eden kişi, ceza infaz kurumuna tekrar gönderilir.
• Denetimli serbestlik talebi kabul eden ve tahliye olan hükümlü, bu iradesinden dönebilir ve vazgeçme hakkını kullanabilir.

İşlediği suç nedeniyle adli para cezasına çarptırılan kişi, para cezasını yerine getirmediği takdirde kamuya faydalı bir işte çalışmaya davet edilir. Davet, hükümlü tarafından müspet karşılamaz ise bu durumda adli para cezasının hapis cezasına çevrilmesi söz konusu olur. Adli para cezasından çevrilen hapis cezası müddetince denetimli serbestlikten faydalanması mümkün değildir. Bu kapsamda tahliyesi gerçekleşen hükümlüye, durumuna ve koşullarına göre elektronik kelepçe uygulanabilir. Elektronik kelepçenin hükümlü tarafından çıkarılması, serbestlik kurumu kurallarının ihlaline sebeptir.

Denetimli Serbestlik Türleri

Denetimli serbestlik türlerinden en yaygın olanı, serbestlik sistemi uygulanarak cezaların infazıdır. Bununla birlikte, uygulamada denetim tedbirine başvurulan diğer haller şu şekilde sıralanabilir:

• Adli kontrol tedbiri,
• Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar,
• Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma,
• Hapis cezasının ertelenmesi durumunda verilen yükümlülükler,
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması,
• Tedavi veya denetimli serbestlik,
• Etkin pişmanlık,
• Koşullu salıverilme sonrası serbestlik,
• Hapis cezasının konutta infaz edilmesi,
• Mükerrirlere ve birtakım suç faillerine özel infaz rejimi ve denetimli serbestlik,
• Adli para cezasına mukabil kamuya faydalı bir işte çalıştırılma,
• Çocuğun denetim altına alınması.

Denetimli Serbestlik Tedbirinin Uygulandığı Bazı Suç Tipleri

• Dolandırıcılık suçu,
• Hırsızlık suçu,
• Yağma suçu,
• Mala zarar verme suçu,
• Güveni kötüye kullanma suçu
• Karşılıksız yararlanma suçu,
• Kasten öldürme suçu,
• Kasten yaralama suçu,
• Taksirle öldürme suçu,
• Resmî Belgede Sahtecilik suçu,
• Taksirle yaralama suçu,
• Tehdit suçu,
• Konut dokunulmazlığı ihlali suçu,
• Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu,
• Hakaret suçu,
• Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu,
• Kişisel verilerin kaydedilmesi suçu,
• Cinsel taciz suçu,
• Cinsel saldırı suçu,
• Cinsel istismar suçu,
• Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu.

Denetimli Serbestlik Kararının Değiştirilmesi, Durdurulması veya Kaldırılması

Denetimli serbestlik kararı, belirli hallerin varlığın değiştirilebilir, kaldırılabilir ya da muvafık bir başka karar verilebilir. Bu kararın;

• Kişinin elinde olmayan sebeplerden dolayı ifa edilememesi,
• İnfazın olanaksız olması,
• Kişinin hapis cezasının infazına başlanması, tutuklanması ya da askerlik sebebiyle infazının olanaksızlaşması,
• 5395 sayılı Kanun m.40/1 gereğince tedbirden umulan faydanın hasıl olması,
• Hapis cezasından daha ağır neticeler meydana getirmesi,

halinde, Kanunda aksine bir hüküm mevcut değilse, vaka sorumlusunun tavsiyesi üzerine komisyon eliyle ilgili yargı merciinden denetimli serbestlik kararının kaldırılması, uygun bir başka karar verilmesi ya da değiştirilmesi ileri sürülebilir.