Soruşturma ve Kovuşturma Nedir

Birer ceza muhakemesi hukuku terimi olan soruşturma ve kovuşturma ceza yargılamasının iki farklı aşamasını ifade etmektedir. Soruşturma Cumhuriyet Savcısı tarafından yürütülürken kovuşturma evresi mahkeme tarafından yürütülür. Bir de idari soruşturma vardır ki ceza hukukunun konusundan ziyade idare hukukunun konusunu teşkil eder ve tamamen farklı bir usul çerçevesinde ilerler. Peki soruşturma ve kovuşturma nedir sorusunu biraz daha ayrıntılı ele alalım.

Soruşturma Nedir

Soruşturma suç şüphesinin bulunduğu durumlarda suçu konu eylemin Cumhuriyet Savcısı kontrolü altında soruşturulduğu davanın açılmasına kadar geçen süreye verilen isimdir. Cumhuriyet Savcılığı kolluk güçleri tarafından hazırlanan fezleke sonrasında suça konu fiile ilişkin delilleri toplar, bu kapsamda şüpheli, mağdur, müşteki ve tanıkları dinler, ilgili kurumlardan belgeleri ister, gerekirse keşif yapar. Deliller toplandıktan sonra fiilin suç teşkil ettiği konusunda yeterli şüpheye ulaşırsa iddianame hazırlar ve mahkemeye gönderir. Eğer suç teşkil etmediği kanısına ulaşırsa takipsizlik kararı vererek dosyayı kapatır.

Yukarıda bahsettiğimiz aslında adli soruşturma nedir sorusuna cevap oldu. Çünkü bir de idari soruşturma olarak adlandırılan ceza yargılamasının tamamen dışında idari makamlar tarafından gerçekleştirilen soruşturma bulunmaktadır. İdari soruşturma kamu görevlisinin ilgili mevzuat hükümlerine aykırı eylemlerinin yine ilgili kanun ve yönetmelikler çerçevesinde belirlenen usullerle soruşturulduğu, neticesinde mevzuata aykırı eylem tespit edilirse uyarma, kınama, uzaklaştırma gibi yaptırımların uygulanabildiği bir soruşturma sürecidir.

Soruşturma evresi ne kadar sürer, kaç ay sürer gibi sorular sıkça sorulmaktadır. Savcılık soruşturma süresi tamamen delillerin toplanmasına bağlıdır. Deliller tamam olmadıkça soruşturma devam edecektir ve eksik delillerin tamamlanması beklenecektir. Eğer deliller toplandıysa artık savcılık iddianame hazırlama veya takipsizlik kararı verme şeklinde soruşturmayı neticelendirecektir.

Soruşturma süresince savcılığın talebiyle sulh ceza hakimliği çeşitli koruma tedbiri kararları alabilir. Tutukluluk, adli koruma, arama, el koyma, örnek alma gibi çeşitli soruşturma işlemleri savcılığın talebi ve sulh ceza hakiminin kararıyla gerçekleştirilir. Bunun yanında tutukluluk söz konusu ise sulh ceza hakimliği her ay düzenli bir şekilde şüphelinin tutukluluğunu gözden geçirerek tutukluluğun devamına veya tahliyesine karar verebilir.

İddinamenin hazırlanarak mahkemeye sunulması ve mahkemenin iddianamenin kabulüne karar vermesi ile birlikte adli soruşturma süreci sona erer ve artık aşağıda ele alacağımız kovuşturma evresi başlar.

Kovusturma Nedir

Kovuşturma evresi mahkemenin iddianameyi kabul etmesiyle başlayıp verilen hükmün kesinleşmesine kadar devam eden ve sanığın yargılamasının gerçekleştirildiği sürece verilen isimdir. Soruşturma evresinde şüpheli sıfatına sahip olan fail kovuşturma evresine geçilmesiyle artık sanık sıfatına sahip olur. Mahkemenin mahkumiyet hükmü vermesiyle birlikte de sanık sıfatı yerini hükümlü sıfatına bırakacaktır.

Kovuşturma evresinde mahkeme savcılık tarafından toplanan delilleri inceler ve gerekirse kendisi de delilleri toplamaya devam eder. Müşteki ve sanığı tekrar dinler, gerekirse tanıkları tekrar mahkeme huzurunda dinler, keşif yapar ve diğer delilleri toplar. Eğer iddianamede ifade edilen suçlardan başkaca suçların mevcudiyetini tespit ederse sanığa ek savunma hakkı verir. Eğer iddianameden yer almayan başkaca olayların da mevcudiyetini tespit ederse bu sefer bu olaylarla ilgili olarak savcılığa ihbarda bulunur.

Tüm delillerin toplanmasıyla birlikte mahkeme yargılamaya konu fiille ilgili olarak bir hüküm kurar. Mahkemenin kuracağı hüküm eğer istinaf veya temyiz yargı yoluna tabi ise ilgililer hükmü üst yargı merciine taşıyabilirler. Yargı yoluna ilişkin sürelerin geçmesi veya dosyanın üst merciye giderek onanması halinde karar kesinleşir ve kovuşturma evresi sona erer.